Radyasyon Tedavisi
Radyoterapi olarak da adlandırılan radyasyon tedavisi, vücuttaki kanserli hücreleri bulup yok etmek için yüksek enerjili ışınlar kullanarak kanseri etkin bir şekilde tedavi eder. Radyasyon tedavisi, kırık bir kemiğin röntgenini çekmeye benzemekle beraber, kanser tedavisinde radyasyon dozu daha yüksektir ve daha uzun bir süre boyunca verilmektedir. Radyasyonun birçok biçimi vardır. Sizin için en uygun olan biçim, kanserinizin türüne, yayılma derecesine ve yerine bağlıdır.
Tedavileriniz Pazartesi-Cuma arasında her gün ve bazı durumlarda yaklaşık 6 saat arayla günde 2 kez verilir. Alacağınız tedavilerin sayısı, danışma, simülasyon ve haftalık doktor ziyaretleriniz sırasında sizinle görüşülür. Simülasyonun yapıldığı gün size bir tedavi programı verilir. Programınızı değiştirmeniz gerekirse, lütfen radyoterapi teknikerinize danışın.
Sağlık Bakımı Ekibiniz
Tedavinizi planlama, radyasyon tedavisi sırasında sizi izleme ve tedavi etme sürecine birçok farklı uzman katılacaktır. Sağlık bakım ekibinizde doktorlar, hemşireler, teknikerler, fizikçiler ve başkaları
bulunabilir.
Bu işlem size çok karmaşık gelebilir. Lütfen kaygılarınızı sağlık bakımı ekibinizle konuşun. Ekip üyeleri, tedaviniz sırasında size ve bakım sağlayıcınıza yardım etmek ve destek olmak için bir araya getirilmiştir.
Danışma Ziyareti
Radyasyon almadan önce bir danışma ziyaretinde bulunacaksınız. Hemşirenizle ve doktorunuzla bir araya gelerek, bireysel tedavi planınızı görüşeceksiniz. Hemşireniz, bu sırada size eğitim materyalleri verebilir ve tedavi için bir onam formu imzalamanız istenebilir. Simülasyon seansı için size randevu tarihi ve saati verilebilir.
Simülasyon
Radyasyon tedavisine başlamadan önce, tedavi planlama seansı niteliğindeki bir simülasyondan
geçeceksiniz. Simülasyon, radyasyon doktorunuzun tedavi edilecek bölgeyi kesin olarak saptamasını, normal dokunun korunmasına ve tedavi planınıza yönelik önlemleri almasını sağlar. Bu seans genellikle1 saatte biter.
Simülasyon sırasında:
• Sağlık ekibiniz, vakumlu yatak adı verilen özel bir kalıbı sizin için hazırlar. Vakumlu yatak, vücudunuza göre özel olarak şekillendirilir ve her tedavi sırasında kullanılarak, tedavi boyunca aldığınız pozisyonların tutarlı olmasını sağlar.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması yapılır ve röntgen filmleri çekilir. Bunlar, tedavi bölgesinin üç boyutlu bir resmini oluşturmakta kullanılır.
• Her tedavi sırasında radyasyonun aynı bölgeye yöneltilmesini sağlamak için cildinize işaretler çizilecektir. İşaretleri korumak için bazılarını bantla kapatmak gerekebilir. İşaretleri çizmekte kullanılan mürekkep leke bırakacağı için, eski elbise giyin veya yeni elbiselerinizin altına pamuklu bir tişört giyin. Bu işaretler silinmeye başlarsa veya doktor tedaviniz ilerledikçe yerlerini değiştirmek isterse, teknikeriniz işaretleri yeniden çizecektir.
• Banyo yaparken işaretleri silmemeye dikkat edin. Yüzmek veya küvete girmek, işaretlerin silinmesine neden olur. Çizgilerin silikleştiğini düşünüyorsanız, kliniği arayabilir ve çizgilerin bir tekniker tarafından düzeltilmesini sağlayabilirsiniz. Sağlık bakımı ekibinizin bir üyesi size söyleyene kadar lütfen bu işaretleri yıkamayın veya silmeyin. Gevşemiş olsa bile bandı çekmeyin. Bandı çekerseniz cildiniz bantla birlikte sıyrılabilir. Tekniker, bandı sizin yerinize değiştirebilir veya düzeltebilir. Radyasyon tedavi seanslarınız simülasyondan 2 veya 3 işgünü sonra başlar. Böylece sağlık bakım ekibiniz, tedavi planınızı tasarlayabilir ve vakumlu yatağınızı hazırlayabilir.
Tedavi Programı
Simülasyondan sonra size bir tedavi programı verilir. Radyasyon tedavileri genellikle hafta içi, Pazartesi-Cuma günleri arasında programlanarak, Cumartesi ve Pazar günlerinde dinlenmeniz sağlanır. Tüm
tedavilerinizi ayakta tedavi kliniğinde göreceksiniz. Radyasyon tedavi programınıza ilişkin sorularınız varsa veya programınızı değiştirmeniz gerekiyorsa, radyoterapi teknikerinizle görüşebilirsiniz.
Hasta temsilcilerinden programınızın yeni bir çıktısını isteyebilirsiniz.
Haftalık Muayene Ziyaretleri
Tedaviniz devam ederken, doktorunuzu haftada bir veya iki kez göreceksiniz. Hemşireniz, haftalık muayene gününü size söyleyecektir. Muayene ziyaretiniz için geldiğinizde, Radyasyon Onkolojisi bölümü Hasta Kabul masasına kayıt yaptırın. İstenilmeyen nedenler klinikteki program akışını yavaşlatabilir ve bekleme süreniz bir miktar artabilir. 15 dakikadan fazla beklemeniz halinde lütfen hasta temsilcisiyle konuşun.
Bu ziyaretlere ilişkin sorularınız varsa veya muayene ziyaretlerinizin programını değiştirmeniz gerekiyorsa, hemşirenizle görüşebilirsiniz.
Program Değişiklikleri
Haftalık muayene ziyaretleriniz, tatil günlerinde ve doktorunuz dışarıda olduğunda değişebilir. Bu bilgiler size iletilecektir.
Teknikeriniz, tedavi makinesinin başındayken kendisine ulaşabileceğiniz bir telefon numarasını size verecektir. Zorunlu nedenlerle randevu saatinde gelemeyecekseniz, lütfen bu telefon numarasını arayın. Eksik kalan tedavi programınızın sonuna eklenecektir.
Tedavi Kılavuzları
1. Hastaneye gelince Radyasyon Onkolojisi Bölümü Hasta Kabul masasına kayıt yaptırın.
2. Bir hastane önlüğü giymeniz veya işaretlerin ortaya çıkması için bazı giysilerinizi çıkarmanız istenebilir.
3. Tedavinin kendisi kısadır ve sadece birkaç dakika sürer, fakat işlemler bitene kadar tedavi odasında 15-30 dakika kalmanız gerekebilir. Çalışanlarımız, tedavi masasına çıkmanıza ve masadan inmenize yardım edecektir.
4. Tedavi makineleri çok büyük olmalarına ve çalışırken gürültü yapabilmelerine rağmen, gevşemeye ve normal şekilde nefes alıp vermeye çalışın. Ağrı hissetmeyeceksiniz.
5. Pozisyonunuz ayarlandıktan sonra, tekniker size tedavinin bittiğini söyleyene kadar kıpırdamamanız gerekir. Her tedavinizde aynı pozisyonda olacaksınız.
6. Masadaki pozisyonunuz ayarlandığında tekniker odadan çıkıp odanın kapısını kapatacak ve sizi kapalı devre televizyondan izleyecektir. Tedavi sırasında bir şeye ihtiyacınız olursa, teknikerle odadaki dahili telefon sisteminden konuşabilirsiniz. Normal sesle konuşun, teknikeriniz sizi duyacaktır. Gerekirse, tekniker makineyi hemen kapatıp odaya girebilir. Makine kapatıldığında radyasyon durur.
Yan Etkilerle Baş Etme
Yan etkiler, vücudunuzun tedavi gören bölgesine ve tümörün bulunduğu evreye bağlıdır. Yan etkilerin çoğu tedavi bittikten sonraki birkaç haftada kaybolur. Hemşire ve doktorunuz danışma ziyareti sırasında olası yan etkileri gözden geçirecektir. Herhangi bir şikayetinizde mutlaka doktor veya hemşirenize bildirin.
Radyasyon tedavisinin son birkaç haftasında, tedavi bölgesindeki cilt kızarabilir, kaşıntı yapabilir veya soyulabilir.
- Cildinizi kaşımaktan kaçının. Cildinize hafif darbelerle dokunmakta sorun yoktur. Kaşıntıyı azaltmaya yardım edebilecek ilaçlar konusunu doktor veya hemşirenize danışın. Sadece doktor veya hemşirenizin onayladığı ürünleri kullanın.
- Dar elbiseler giymeyin. Tişört gibi bol giysilerin daha rahat olduğu bilinmektedir.
- Tel destekli veya ağır prostetik sütyenler takmayın. Bazı hastalarımız spor sütyenlerin işe yaradığını bildirmiştir.
- Daha rahat olacaksa, bir tişörtün üstüne sütyen takabilirsiniz; fakat bazı hastalarımız yan etkiler sürerken sütyen takmayı tercih etmemektedir.
- Sütyen, işaretleri çizmekte kullanılan mürekkeple kalıcı olarak lekelenebilir.
Tedavinin ilk birkaç haftasından sonra kolunuzun altındaki cilt bölgesi hassaslaşabilir.
- Tedavi gören taraftaki koltuk altını tıraş etmeyin veya epilasyon aleti kullanmayın.
- Deodorant, deodorantlı sabun ve talk pudrası gibi metal tuzları içeren ürünler kullanmayın. Bu ürünler, radyasyon ışınıyla reaksiyona girebilir.
- Tedavi sırasında terlemede bir azalma yaşarsınız, fakat yine de gerekirse bazı deodorantları kullanabilirsiniz. Hangi deodorantları kullanabileceğinizi hemşirenize danışın.
Tedavi bölgesindeki cilt, radyasyon tedavilerinden sonra hızla bronzlaşır.
- Tedavi edilen bölgeye doğrudan güneş ışığı gelmesini önleyin.
- Uzun süre güneş altında kalacaksanız, tedavi edilen bölgeyi örtün.
- Radyasyon tedavisi görürken güneş kremi kullanmayın.
Banyo
- Tedavi devam ederken küvete girmeyin ve sıcak suyla banyo yapmayın. Buhar, cildinizdeki işaretleri soldurur.
- Ilık bir duşta, suyun tedavi edilen bölgenin üzerinden akmasını sağlayın.
- Deodorantlı sabun kullanmaktan kaçının; bunun yerine kremli yumuşak sabunla temizlenin, fakat tedavi edilen bölgeyi ovalamaktan kaçının.
- Cildinizi nazik dokunuşlarla kurutun veya havayla kurumasını bekleyin.
Esneme
- Tedavinin birkaç haftasından sonra kolunuzda ve omzunuzda gerginlik hissedebilirsiniz.
- Gerginliği önlemek için tedaviniz boyunca esneme egzersizleri yapmanız gerekir.
- Bu broşürde bulunan egzersizlere bakabilirsiniz.
Yorgunluk
- Kendinizi normalden daha yorgun hissedebilirsiniz. Bu, olağandışı bir şey değildir.
- Kendinizi fazla yormayın ve bol bol dinlenin.
- Günde 20 dakika egzersiz yapmaya çalışın. Bu, tedavinin son haftasında veya son 1-2 haftasında ortaya çıkabilecek ağır radyasyon yorgunluğunu önlemeye yardım edecektir.
Beslenme
- Tedaviniz boyunca iyi ve dengeli beslenmeniz ve kilonuzu korumanız çok önemlidir.
- Et, balık, peynir, süt gibi yüksek proteinli gıdalar alın.
- Diyetiniz hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz bir diyetisyenle görüşebilirsiniz.
Cinsel Aktivite
- Size rahatsızlık vermediği sürece, cinsel aktivitede bulunabilirsiniz.
- Radyasyon tedavisi sürerken gebe kalmamak son derece önemlidir.
- Hormon, doğum kontrol hapı, bitkisel ürünler veya hormon kremleri kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışın.
- Tedaviniz bittikten sonra gebe kalmayı düşünüyorsanız, lütfen doktorunuzla konuşun. Doktorunuz, bunun sizin ve bebeğiniz için ne zaman güvenli olacağını belirlemenizde size yardımcı olacaktır.
Taburculuk Önerileri
Tedaviniz bittikten sonra, aşağıdaki önerileri izlemeniz çok önemlidir:
- Sigara içmeyin, çünkü meme ışınlamasından sonra sigara içmeyi sürdüren kadınlarda akciğer kanseri riski daha yüksektir.
- İyi ve dengeli beslenin. Tedaviniz tamamlandıktan sonra sağlıklı bir diyetle beslenmek ve ekstra sıvı almak, iyileşme sürecini hızlandırmaya yardım edebilir.
- Cildinize iyileşmesi için zaman tanıyın. Son tedavinizden sonra birkaç hafta boyunca ağır protez bir sütyen takmayın (ağır protez, cildi tahriş edebilir). Gerekirse, hafif köpükten yapılmış protez kullanın.
- Tel destekli sütyenler takmayın. Tel, cildinizde baskıdan kaynaklı izler oluşturarak tahrişe veya yaralara neden olabilir.
- Kol ve omuz gerginliğini önlemek için esneme egzersizlerini sürdürün.
- Yara, kitle gibi yeni semptomlar veya olağandışı başka şeyler gördüğünüzde, hemşirenizi arayın. Hemşireniz sizi doğru yere yönlendirecektir.
- Radyasyon tedavisini tamamladıktan sonraki ilk birkaç hafta boyunca küvette uzun süre yatmayın. Doktor veya hemşireniz yeniden küvete girebileceğiniz zamanı size söyleyecektir. İlk zamanlarda sıcak su kullanmaktan kaçının. İlk birkaç hafta boyunca, yıkanmak için banyo süngeri yerine ellerinizi kullanın.
- Banyodan sonra yumuşak bir havluyla hafifçe vurarak cildinizi kurutun.
- 2 hafta boyunca tedavi gören cildinize günde 3-4 defa doktorunuzun önerdiği bir ürünü uygulayın.
- Tedaviniz bittikten sonra, tedavi gören bölgeye günlük olarak nemlendirici uygulamayı sürdürün. Kullanılabilecek nemlendiricileri hemşirenize danışın. Alkol içerikleri yüksek olduğu için parfümlü krem veya losyonlar kullanmayın.
- Tedavi edilen bölge hassastır ve kolayca zedelenebilir. Tedavi gören cildinizde sıcak su torbası veya buz torbasıyla aşırı sıcaklık değişiklikleri oluşturmaktan kaçının.
- Tedavi bölgesindeki cildi her zaman güneşten koruyun. Cildiniz radyasyon tedavisinden sonra güneşe daha çabuk tepki verir. Koruma derecesi SPF 30 veya daha yüksek bir güneş kremi kullanın. Dışarı çıktığınızda veya güneşte 10 dakikadan fazla kaldığınızda yeniden sürün.
- Sizi gönderen doktora bir rapor iletilecektir. Sizi gönderen doktora, medikal onkoloğa ve birincil bakım doktorunuza takip muayeneleri olmak sizin için çok önemlidir.
- Radyasyon doktorunuza takip ziyaretleriniz tedaviniz bittikten sonra programlanacaktır.
- Doktorunuz takip ziyareti için ne zaman gelmeniz ve hangi tetkiklerin planlanması gerektiğini belirleyecektir.
- Hemşireniz ilaç listenizi güncellemenize yardım edecektir. Bu listeyi tüm tıbbi randevularınızda yanınızda getirin ve gerekirse güncelleyin.
- Gelecekte tedavi edilen bölgeleri ilgilendiren cerrahi girişimlere ihtiyacınız olursa, doktorunuza radyasyon tedavisi aldığınızı söyleyin. Gerekirse doktorunuz daha fazla bilgi için radyasyon onkoloğunuzu arayabilir. Kayıtlarınızın kopyalarını almak için 444 3 777 numaralı telefondan Tıbbi Kayıt bölümünü arayabilirsiniz.
Meme Ameliyatından Sonra Egzersiz (Drensiz)
Bu egzersizlere ameliyattan hemen sonra başlayın. Drenaj yerleştirilmiş hastalarda, “drenli” başlıklı egzersizlerle başlanmalı ve drenaj tüpleri çıkarıldıktan sonra “drensiz” başlıklı egzersizlere geçilmelidir.
Bu egzersizler, kolunuzun ve omzunuzun hareket çapını (esnekliğini) ve kuvvetini artırmaya yöneliktir.
- Ameliyattan sonra göğsünüzde ve koltuk altınızda belli bir gerginlik hissedeceksiniz. Bu normal bir durumdur ve gerginlik, egzersiz programını uyguladıkça azalacaktır.
- Birçok kadın, kol arkasında ve/veya göğüs duvarında yanma, karıncalanma veya ağrı hisseder. Bunun nedeni, sinir uçlarının ameliyattan tahriş olmasıdır. Ameliyattan birkaç hafta sonra duyu/his artışı olsa bile, olağandışı şişme veya hassasiyet ortaya çıkmadığı sürece egzersizleri sürdürün.
- Egzersizleri yavaş bir esneme hissedecek şekilde yapın. Egzersizleri yaparken kolunuzu sallamayın veya sarsmayın.
- Ameliyattan sonraki 1-2 ay içinde tam omuz hareketi yapabilene kadar egzersizleri sürdürün.
- Hareket kısıtlaması veya normal giyinme, banyo yapma, saç bakımı veya diğer günlük aktivitelere başlamakta zorluk çekiyorsanız, özel talimatlar veya bir Fizik Tedavi uzmanı için doktorunuza danışın.
1.Sırtüstü yatarak omuzlarınızı gevşetin.
2.Omuzlarınızı yavaşça geriye doğru döndürün.
3.Omuzlarınızı yavaşça ileriye doğru döndürün.
4.Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1.Sırtüstü yatarak kollarınızı yanlarda birleştirin.
2.Kürek kemiklerinizi resimdeki gibi sıkıştırın.
3.5 saniye boyunca durun.
4.Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1. Sırtüstü uzanın. Resimde gösterildiği gibi, meme ameliyatı tarafındaki dirseğinizi diğer elinize tutun.
2. Dirseğinizi ve kolunuzu göğsünüzün üzerinden çekerek yumuşak bir esneme hissedin.
3. 5 saniye boyunca durun.
4. Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1.Resimde gösterildiği gibi, sırtüstü yatın.
2.Meme ameliyatı olduğunuz taraftaki kolunuzu başınızın üzerine kaldırabildiğiniz kadar kaldırın. Başparmağınızla yönlendirin ve dirseğinizi düz tutmaya çalışın.
3.Bu pozisyonda 5 saniye durun ve kolunuzu yavaşça indirin.
4.Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1.Sırtüstü uzanarak ellerinizi boynunuzun arkasına koyun ve dirseklerinizi tavana doğru yöneltin.
2.Dirseklerinizi birbirinden ayırın ve yere dokunmaya çalışın.
3.Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1.Küçük bir havluyu yuvarlayarak, 5-8 cm kalınlığında sağlam bir rulo haline getirin.
2.Sırtüstü yatın ve bu rulo havluyu resimde gösterildiği gibi, kürek kemiklerinizin arasına yerleştirin.
3.Bu pozisyonda 5 dakika kalın.
4.Günde 3 kez yapın.
1. Ayakta dururken, meme ameliyatı olduğunuz taraftaki kolunuzu belinizin arkasına uzatın.
2. Kolunuzu diğer elinizle tutun.
3. Kolunuzu resimde gösterildiği gibi, yukarı çekmeye çalışarak, omzunuzda yumuşak bir esneme hissedin.
4. Bu şekilde 5 saniye boyunca durun.
5. Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.
1. Resimde gösterildiği gibi bir köşede, duvardan 5 cm uzakta durarak ellerinizi duvara yaslayın.
2. Köşeye yaslanarak, meme ameliyatı olduğunuz taraftaki omzunuzda ve göğsünüzün önünde bir esneme hissedin.
3. Kollarınızı yukarı veya aşağı götürerek veya duvardan daha uzak durarak esneme bölgesini değiştirin.
4. Her pozisyonda 30 saniye boyunca durun.
5. Günde 3 kez, 5 tekrar yapın.