İdrar kaçırma, idrarın vücudu istemsiz terk etmesi yani idrarı tutamama durumudur. Bu durum sosyal ve hijyenik sorunlar yaratmaktadır. Bazı hastalar bu durumun yaşlılığın doğal bir sonucu olduğunu düşünmekte, hastaların bir kısmı utanma nedeniyle, bir kısmı da tedavi olamayacağını düşünerek idrar kaçırma durumunu kabullenerek hekime başvurmamaktadır.

İdrar kaçırma her yaşta ve cinste görülebilir. Yaşlanma ile birlikte görülme sıklığı artar ancak yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir. Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Altı yaşın üzerindeki her 3 kadından 1’i idrar kaçırmaktadır.

İdrar kaçırma bir hastalık değil, içinde değişik hastalıkları barındıran bir belirtidir. Yanlış algılanan bir kavram da idrar kaçırmaların hepsinin aynı olduğu yönündeki düşüncedir. Her idrar kaçırmanın farklı bir mekanizması mevcuttur. Bir hastada birden fazla tip idrar kaçırma görülebilmektedir. Aşağıda sık görülen idrar kaçırma tiplerinden bazıları açıklanmıştır, ancak bu idrar kaçırma tipleri dışında, daha seyrek olarak, fistüller ve doğumsal anomalilere bağlı olarak sürekli idrar kaçırma görülebilmektedir.

İdrar Kaçırma Tipleri Nelerdir?

Stres idrar kaçırma; öksürmekle, hapşırmakla, gülmekle veya hareket halindeyken karın içi basıncının artışı ile olan idrar kaçırmadır. İdrar tutmaya yarayan ve üretral sfinkter adı verilen kas yapısının yetersizliğine bağlı gelişir. Vajinal yolla doğum eylemine bağlı ortaya çıkan hasarlar, aşırı şişmanlık ve gebelik gibi karın içi basıncını arttıran durumlar, idrar tutma mekanizmasına yakın alanları ilgilendiren cerrahiler (rahim ameliyatı, prostat ameliyatı gibi) stres idrar kaçırma nedenleri arasındadır.

Sıkışma idrar kaçırma; ise ani sıkışma hissine eşlik eden idrar kaçırma tipidir. İdrar kesesinin (mesane) aşırı aktivitesi ile ilgili bir durumdur. Aşırı aktif mesane, idrar yolu enfeksiyonu, mesane tümörü, kabızlık, nörolojik hastalıklar sıkışma idrar kaçırma nedenleri arasındadır.

Karışık idrar kaçırma; stres ve sıkışma idrar kaçırmanın birlikte görülmesi durumunudur.
Taşma idrar kaçırma; ise mesane kasının yetersizliği nedeniyle boşalamayan mesanelerde görülen idrar kaçırmadır.

İdrar Kaçırma Tanısı Nasıl Konur?

Detaylı öykü
Mesane günlüğü; kişinin tükettiği sıvı tipi, miktarı, idrar çıkma sıklığı, miktarı, idrar kaçırma tipi ve varsa ani sıkışma hissinin kaydedildiği, mobil telefonlardaki uygulamalar üzerinden de doldurulabilen bir testtir
Pelvik ve prostat muayenesi
Tam idrar tahlili, idrar kültürü
Mesanede kalan idrar miktarının ölçülmesi ; işeme sonrası ultrasonograf ile yapılır
Böbrek ultrasonografisi
Sistoskopi ; endoskopik olarak mesanenin ve idrar yolunun değerlendirilmesidir. Gerekli görülen hastalarda, lokal ya da genel anestezi altında yapılır
Ürodinamik testler; idrara sıkışık olarak yapılan idrar akım ölçümü (üroflovmetri) ve idrar kanalına ve rektuma kateter yerleştirilerek mesane ve karın içi basıncın ölçümünü içeren invaziv ürodinamik çalışmaları kapsamaktadır.

İdrar Kaçırma Tedavisi Nasıl Yapılır?

İdrar kaçırma; kişinin sosyal, aile ve mesleki yaşamını etkileyerek yaşam kalitesini önemli derecede bozan ve kişiyi ağır depresyona götürebilen ciddi bir sağlık sorunudur. Bunun yanısıra birçok tedavi yönteminin olduğu ve uygun hastalara doğru yöntemler uygulanması sonucunda tedavisi mümkün olan bir hastalık grubudur.

Yaşam tarzı değişikliği (kafein içeren çay, kahve, gazlı içeceklerden sakınılması, kilo verme gibi), pelvik taban (Kegel) egzersizleri ve mesane eğitimi : İlk basamak tedavi yöntemleridir.
Pelvik taban rehabilitasyonu: İdrar yolunu saran kasların güçlendirilmesi esasına dayanmaktadır. Bazı hastalarda ameliyat öncesi ve sonrasında uygulanabilir.

İlaç tedavisi: İlk basamak tedaviden fayda görmeyen ve sıkışma tipi idrar kaçırması olan hastalarda ağızdan alınan ilaçlar önerilmektedir. Bu ilaçlar mesane kasını gevşeterek etki gösterir.

Ameliyat öncesi ilaç tedavisini denemek isteyen hastalarda duloksetin içeren ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaç tek başına cerrahi tedaviye alternatif olamaz ancak en azından geçiş döneminde bazı hastalara önerilebilen ya da belli bir gruptaki hastaların (örneğin; cerrahi tedaviye rağmen idrar kaçırmaya devam eden hastalar) fayda görebileceği bir tedavi seçeneğidir.

Botulinum toksin (Botox) enjeksiyonu: İlaç tedavisinden fayda görmeyen hastalarda mesaneye botulinum toksin enjeksiyonu yapılmaktadır. Bu işlem genel anestezi altında uygulanır ve botulinum toksini mesanenin farklı bölgelerine endoskopik iğne ile enjekte edilir. Enjeksiyonların etkinliği birkaç ay sürmektedir. Fayda gören hastalarda, etkinlik azaldığında enjeksiyon tekrarlanabilir.
Nöromodülasyon: Botulinum toksin enjeksiyonundan fayda görmeyen ya da bu tedaviyi tercih etmeyen hastalarda nöromodülasyon tedavisi denenebilir. Nöromodülasyon, periferal ve sakral olmak üzere iki farklı şekilde uygulanabilir.

Sakral nöromodülasyonda; sırtın en alt kısmında yer alan sakral sinirlerin birine ve kalçaya yerleştirilen bir cihaz ile verilen elektrik uyarısı, ani sıkışma hissinin ve sıkışma tipi idrar kaçırmanın ve kasılamayan mesaneye bağlı gelişen idrar kaçırmanın tedavisinde uygulanabilir.
Periferal nöromodülasyonda ise, ayak bileğinin arkasında yer alan bir sinir akupunktur iğnesi ile ardışık elektriksel uyarılara maruz bırakılır ve böylelikle mesane işlevindeki bozukluklar tedavi edilir.

Cerrahi tedavi : Stres idrar kaçırmada altın standart tedavi cerrahidir. Cerrahi seçenekler; askı ameliyatları, yapay sfinkter ve idrar kanalı çevresine yapılan dolgu madde enjeksiyonlarıdır.

Sıkışma tipi idrar kaçırma yakınması olan ve diğer tedavilerden fayda görmeyen hastalarda mesane genişletme veya diversiyon (idrarın, mesaneye varmadan, bağırsak kullanarak, karın ön duvarından cilde ağızlaştırılması) ameliyatları gerekli olabilmektedir.