Afazi Nedir?

Afazi, beynin sol yarı küresinde dilden sorumlu bölümlerin hasar görmesi sebebiyle oluşan bir bozukluktur. Sözlü ve yazılı iletişimi veya her ikisini birden etkiler.

İnme veya kafa travması Afazinin genellikle ana sebebidir. Ancak beyin tümörü veya ilerlemiş nörolojik bir hastalık sonucunda da gelişebilir.

Afazi aynı zamanda beyin hasarı kaynaklı konuşma bozuklukları ile de kendini gösterir. Afazi okuma, yazma, konuşma, konuşulanı anlama ve dinleme gibi günlük temel iletişim becerilerini olumsuz yönde etkiler.

Afazi hastalarının çok büyük bir kısmı kendilerini anlatamaz, anlatılanı anlayamaz, okuyamaz veya yazamazlar.

Afazi Türleri Nelerdir?

Afazinin hafif ya da şiddetli etkileri olabilir. Hastaların bir kısmı çevredeki insanlarla iletişim kurup, sohbet edebilse de komplike konuları ve konuşmaları anlamada ve takip etmede zorluk çekebilir.

Afazinin etkilerini şiddetli yaşayan hastalar ise iletişim yeteneklerini büyük ölçüde kaybederler. İletişim kurmada ve kendilerini anlatmada çok büyük sorunlar yaşarlar.

Afazi farklı türlere sahiptir. Her türde farklı semptomlar görülür.

Tutuk Afazi

Tutuk afazi türünde hastalar söylemek, anlatmak istediklerini bilirler ancak fikirlerini anlatırken veya insanlarla iletişim kurarken zorluk çekerler.

Akıcı Afazi

Akıcı Afaziye sahip hastalar işitmede ve okumada bir problem yaşamazlar ancak anlamlandırmada güçlük yaşarlar. Bu türde hastalar kelimeleri sadece gerçek anlamlarıyla algılarlar, mecaz kullanımı söz konusu olursa anlamı yine birincil haliyle değerlendirirler. Akıcı konuşma yeteneğine sahip olsalar da anlamlı cümleler kuramayabilir, söylemek istediklerini doğru ifade edemeyebilirler.

Anomik Afazi

Anomik Afazi türünde hastalar akıcı ve anlaşılır konuşma yeteneğine sahiptirler ama anlamlandırma sürecinde problemler yaşayabilirler. Algılarında herhangi bir sorun olmamasına rağmen nesneleri isimlendirme de sıkıntı yaşayabilir veya kullanacakları sözcükleri anımsayamayabilirler. Sözlü ve yazılı iletişim onlar için problemlidir.

Global Afazi

Global Afazi, Afazide görülen en şiddetli türdür. Çoğunlukla hastalar felç geçirdikten çok kısa bir zaman sonra ortaya çıkar. Bu türün görüldüğü hastalar temel iletişim yeteneklerinin yanında okuma ve yazma yeteneklerini de kaybederler.

Progresif Afazi

Progresif Afazi, Afazide en nadir görülen türdür. Bu türde hastalar okuma, yazma, anlama, konuşma yeteneklerini yavaş yavaş kaybederler. Hastalık seyrinde kendilerini anlatmak için mimik yapmak, el işaretlerini kullanmak gibi alternatif yollar bulmaya başlarlar.

Afazi Nasıl Teşhis Edilir?

Afazinin ana sebeplerinden biri beyin travmalarıdır. Bu sebeple ilk teşhis travmaya müdahale eden doktorlar tarafından konulur.

Hastalığı teşhis etmek, beyindeki hasarı doğrulamak ve kesin bölgeyi saptamak için MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) veya BT (Bilgisayarlı Tomografi) taramaları yapılır.

Hastaların komutları takip etme, yöneltilen soruları cevaplama, nesnelere isim verme, iletişimi sürdürme, konuşulanı anlama ve düzgün, anlamlı cümle kurma yetenekleri test edilir.

Hastalığın türü ve derecesini saptamak için hastalar konuşma ve dil terapistine yönlendirilir.

Afazi Nasıl Tedavi Edilir?

Afazi teşhis edildikten sonra doktorlar hastalığın tipine ve durumuna bağlı olarak bir tedavi süreci önerirler.
İnme ve travmaya bağlı afazide etkilenen bölgeye, etkilenme şiddetine ve hastanın yaşına bağlı olarak ilk aylarda kısmi veya tam düzelme görülebilir. Afazinin bazı türlerinde ve daha ağır etkilenmesi olanlarda konuşma ve dil terapisitlerinden yardım alınır. Bu çok hızlı bir tedavi süreci değildir. Kademeli olarak ilerler ve birçok insan önemli bir ilerleme kaydetse de çok az insan tam olarak eski durumlarına geri döner. Bu süreçte hastaya iletişim kurmanın alternatif yolları da öğretilir. Oluşan beyin hasarından sonra tedaviye hızlı bir biçimde başlanırsa daha etkili olur.

Afazi tedavisinde hastaların günlük yaşamlarını bağımsız idame ettirmelerine yönelik terapiler uygulanır. Bu konuda eğitim alan uzman konuşma ve dil terapistleri, öncelikle hastayı ayrıntılı bir biçimde değerlendirir ve tedavinin gerektirdiği ihtiyaçları ortaya koyarlar. Tüm bunlar soucunda da hastanın albileceği uygunlukta bir terapi programı oluşturulur. Bu noktada, hastanın mental durumu, fiziki kısıtlılığı, afazi durumu, eşlik eden hastalıkları, görme ve işitme problemleri vb koşullar terapinin belirlenmesinde önemli bir yer tutar. Bu nedenle her hastaya kişiselleştirilmiş tedavi uygulanır.

Afazi terapisinin asıl amacı şu şekilde tanımlanabilir:

Hastanın günlük yaşamında çevresindeki kişilerle iletişim sağlayabilmesi
Konuşma ve dil fonksiyonlarının olabildiğince geri kazanılmasının sağlanması
İletişim kurmanın alternatif yollarının bulunması ve günlük yaşama entegre edilebilmesi

Afazi terapisinde faydalanılabilecek bazı şeyler aşağıda sıralanmıştır:

İletişim becerilerinin gelişmesini sağlayacak egzersizler yapmak.
Basit ve kısa cümleler ile iletişim kurmayı öğretmek.
Ev ortamında aile bireyleri ile iletişim kurmak ve aile üyelerinin terapiye katılımını sağlamak.
Gruplar halinde iletişim becerilerini ilerletecek uygulamalar yapmak.
Sosyal hayat içindeki iletişim becerisi yeteneklerini test etmek.
Farklı iletişim araçlarını kullanmayı öğrenmek (jestler, mimikler, işaret dili)
Kelimelerin doğru söylenişini hatırlamak için bilgisayar programlarını kullanmak.

Afazi terapi sürecine ailelerin de dahil edilmesi, daha sürekli ve kalıcı bir tedavi için oldukça önemlidir. Bu süreçte önemli olan adım, iletişim kurmanın alternatif yollarının da var olabileceğinin öğrenilmesidir. Terapistler; yazım, çizim, jestler ya da iletişim kartları ile iletişime alternatif yollar geliştirilmesinde kişilere yardımcı olabilirler.

Bu noktada hasta yakınları için bazı tavsiyeler verilebilir;

İletişim kurduktan sonra hastanın cevap verebilmesi adına yeterli süreyi tanıyın. Afazili bir kişi, konuşmak için acele eder ya da baskı hissederse konuşma yetisinin yetersiz olduğu hissi sebebiyle gerilebilir ve kurulan iletişimin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olabilir.
Açık uçlu sorulardan kaçının. Genellikle cevapların evet ya da hayır şeklinde gelişeceği iletişim yolları tercih edin.
Kısa ve karmaşık olmayan cümleler tercih edin ve konuşulan konuyu çok hızlı değiştirmeyin.
İletişim halindeyken söylemek istenilenlerin anlaşılmasını desteklemek adına anahtar kelimeler kullanın ya da resim çizin.

Afazili bir yakınınızın bakımında destek olmak, özellikle semptomların başladığı ilk süreçlerde oldukça zorlayıcı olabilir. Hastalar, durumları sebebiyle davranış bozuklukları ve ruh hali değişiklikleri sergileyebilir. Bu ve benzer durumlar fark edildiğinde doğru bir yol izlemek adına doktorunuzla iletişime geçebilirsiniz.