Diz Kapağı Ağrısından mı Şikayetçisiniz
Dizin ön tarafında ortaya çıkan ağrılar genellikle patella denilen diz kapağı kemiği ile ilgili sorunlardan kaynaklanır.
İşte, yine geldi dizinizin ön tarafındaki o ağrı. Belki de nasılsa geçer diye bu ağrıyı önemsemiyorsunuz ama ağrı öylesine şiddetli olabilir ki, hareketli bir eylemi hatta işinizde merdivenden inmek gibi faaliyetleri bile yapmadan önce tereddüt edebilirsiniz.
Aklınızdan geçen soru, “Eskisi gibi olmanın bir yolu var mı?” ise, bu kitapçık size istediğiniz yanıtları verecektir.
Diz Ağrınızın Tedavisi
Dizin ön tarafında ortaya çıkan ağrılar genellikle patella denilen diz kapağı kemiği ile ilgili sorunlardan kaynaklanır. Bu ağrılardan kurtulmanız için yapmanız gerekenleri aşağıdaki bilgileri okuyarak öğrenebilirsiniz.
Diz Kapağı ve Diz Eklemi
Diz kapağı (patella) küçük ve üçgen şeklinde bir kemiktir. Diz eklemini oluşturan pek çok parçadan biridir. Diğer parçalar, ise kaslar, bağlar ve bacak kemikleridir. Diz kapağı, bacağı bükerken ve düzeltirken kaslar için bir destek noktası oluşturur. Aynı zamanda diz eklemini korur.
Diz Kapağını Yakından Tanıyalım
Bu küçük kemiğin nasıl çalıştığını anlamak için inceleyelim:
Önden baktığınızda, diz kapağının hafifçe yuvarlak, bir kalkana benzer biçimde olduğunu görebilirsiniz.
Arkadan baktığınızda ise kıkırdağı görürsünüz. Bu, kemiğin üstünü örten sert bir dokudur. Diz kapağının kemik üzerinde rahatça kayarak oynamasını sağlar.
Üstten bakıldığında diz kapağının uyluk kemiği üzerinde bir oyuntunun ya da bir yatağın içine oturduğu görülebilir.
Daha yakından incelerseniz, diz kapağındaki pürüzsüz kıkırdak ile altındaki sert yüzeyli kemik arasındaki farkı seçebilirsiniz.
Diz Kapağı Hareketi Nasıldır?
Bacak hareket ettikçe diz kapağı da hareket eder ve uyluk kemiği üzerindeki yatağın içinde aşağı ve yukarı gider gelir. Ancak diz kapağı çok az da olsa yatağından çıkarsa, hem ağrı hem de kendisinde hasar meydana gelir.
Diz Kapağı Yatağındayken
Diz kapağı, bir makara sistemi gibi çalışan kaslar ve bağlar sayesinde işler. Bu sistemin içinde dörtbaşlı kaslar, retinakulum denilen bağ dokusu demetleri ve diz kapağı kirişi yer alır.
Bu parçaların hepsi tam gerektiği gibi ve doğru yönde gerildiği zaman diz kapağı düzgün durur ve yatağında kolayca kayar. Bu durumda, diz kapağının eklem yüzüne binen basınç eşit dağılıyor demektir.
Diz Kapağı Yatağından Çıkarsa
Zedelenme nedeniyle bazı kasların ya da bağların ya çok fazla gerilmesi ya da yetersiz gerilmesi meydana gelebilir. Bu durumda diz kapağı artık uyluk kemiği boyunca rahatça inip çıkamaz. Diz kapağının arkasına binen basınç eşit dağılmayacağı için, kıkırdakta aşınma ve yırtılma meydana gelebilir.
Sık Görülen Diz Kapağı Sorunları
Diz kapağının yatağındaki duruşuyla ilgili küçük bir sorun bile diz kapağının eklem yüzünde dengesiz baskı doğurur. Bu da ağrı ve yürüme ya da merdiven inme gibi hareketlerde zorluk yaratacaktır. Aşağıda,diz kapağı ağrılarının sık rastlanan bazı nedenlerini göreceksiniz.
Kıkırdak Zedelenmesi
Bazen diz kapağının arka yüzeyindeki kıkırdak ya da uyluk kemiği üzerindeki oyuntudaki kıkırdak zedelenir. Bu durumda kıkırdağın baskıyı eşit olarak yayması imkansızdır. Eşit dağılmayan baskı ise kıkırdağı daha da fazla bozar. Bunun sonunda çok kez ağrı ve hareket kısıtlılığı meydana gelir. Kıkırdak kanla beslenmediği için de, kendini onarma yeteneği sınırlıdır.
Diz Kapağının Yerinden Çıkması
Bazen dizdeki bir kas ya da bir bağ ters yönde gerilir. Ya da diz kapağı fazla zorlanır. Bu durumlarda diz kapağı kısmen yatağından çıkabilir (süblüksasyon). Ya da tamamen yerinden çıkar (dislokasyon). Bu, aniden olabilir. Birdenbire şiddetli bir acı duyarsınız ve diziniz “tutmaz” olur.
Diz Kapağı Kirişi Ödemi (Patellar Tendinitis)
“Sıçrayıcı dizi ödemi” de denilen bu rahatsızlık, dörtbaşlı kasların aşırı kullanıldığı ya da gerildiği durumlarda ortaya çıkar. Hareket sırasında diz kapağı kirişi normalden daha fazla güce maruz kalır. Kiriş tahriş olur ya da zedelenir. Bu nedenle hareket ederken hatta dinlenirken bile ağrı duyarsınız.
Plika Bant Sendromu
Plika bantlar, bazı kişilerde görülen ve diz kapağının yakınında bulunan doku lifleridir. Genelde hiçbir sorun yaratmazlar. Ancak bazen ödem başlar ve piika bantlar kopabilir ya da uyluk kemiğinin alt uç bölümüne sürtünebilirler.Bu da kemiğin ucundaki kıkırdakta aşınma ve yırtılma meydana getirebilir.
Değerlendirme
Dikkatli ve ayrıntılı bir değerlendirmeyle dizinizdeki ağrının nereden kaynaklandığını öğrenebilirsiniz. Bir ortopedist ile (kemik, kas ve eklem sorunlarını tedavi eden doktor) görüşmelisiniz. Doktorunuz sizin de yardımınızla dizinizdeki ağrının nedenini bulacak ve tedavinizi planlayacaktır.
Sağlık Geçmişiniz
Doktorunuz sağlık geçmişinizi öğrenirse, diz ağrınızın nedeni hakkında bir ipucu bulabilir. Bu da sizin tedavinizin hedeflerini belirlemesine yardımcı olur. Doktor sizden ağrınızın hangi hareketlerde arttığını soracak ve daha önce dizinizden sorun yaşayıp yaşamadığınızı da öğrenmek isteyecektir.
Dizin Muayenesi
Doktorunuz, elle yapacağı muayeneyle diz sorununuzun tam yerini bulabilir. Dizinizdeki şişliklere ve hassas noktalara dikkat edecektir. Sonra da diz kapağının yatağında ne kadar rahat hareket edebildiğine bakacaktır. Ayrıca yapılabilecek bazı diz fonksiyon testleri de vardır.
Tanıya Yönelik Testler
Diyagnostik (Tanısal) testler, doktorunuza dizinizdeki sorun hakkında daha fazla bilgi verecektir. Röntgen filmleri kemiklerinizin birbirlerine göre konumları ve duruşlarını gösterir. CT denilen bilgisayarlı tomografi taramasında da bu konumlar daha ayrıntılı olarak görülebilir. MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) ile kemik, kıkırdak, bağ ve kaslardaki sorunlar ortaya çıkar. Artroskopi yöntemi, minik bir kamera sayesinde doktorunuzun diz ekleminin içini görmesine olanak verir. Bu tanı işlemi genel anestezi ya da lokal anesteziyle yapılabilir.
Tedavinin Planlanması
Tedavi planı, diz kapağınızdaki sorunun nedenine bağlıdır. Bu plan sizin hedeflerinize ve etkinlik düzeyinize göre tasarlanır.
Diz kapağı ağrısının en yaygın tedavi yöntemi, ameliyatsız tedavidir. Bu tedavide rehabilitasyon ile Aspirin veya İbuprofen gibi ödeme karşı ilaçların alınması söz konusudur. Rehabilitasyon sürecinde bir fizik tedavi uzmanı, yani hareket ve egzersiz uzmanı size yol gösterecektir.
Dizinizdeki sorun ciddiyse ya da rehabilitasyondan yarar görmezseniz, ameliyatla sorununuz çözülebilir. Doktorunuz, ameliyatın riskleri ve komplikasyonları hakkında sizinle görüşecektir. Ameliyat sonrasında yeniden bir rehabilitasyon programına başlamanız gerekir.
Rehabilitasyon: Fizik Tedavi Uzmanının Rolü
Maraton yarışlarına mı katılacaksınız? Yoksa sadece sokağın köşesindeki dükkana kadar gidip gelebilmeyi mi istiyorsunuz? Hedefleriniz ne olursa olsun, doktorunuz önce bu hedeflere ulaşmanıza yardımcı olacak bir fizik tedavi uzmanıyla görüşmenizi isteyecektir. Terapist, önce kendi değerlendirmesini yapar. Sonra da ağrı veya şişkinlik varsa bunları gidermek için size yardımcı olur. Siz giderek iyileştikçe, terapist de kaslarınızın esnekliğini geliştirmek ve diz bölgesini güçlendirmek için yardım eder.
Fizik Tedavi Muayenesi
Fizik tedavi uzmanı, diz kapağınızın nasıl hareket ettiğini ve hangi hareketlerin ağrı verdiğini görebilmek için sizi muayene eder. Uzman, diz ekleminizin sağlamlığını ve bacak kaslarınızın gücünü ölçer. Aynı zamanda hareket açıklığınızı yani dizinizin ne kadar bükülüp açılabildiğini de ölçer. Diğer eklemlerinizin hareketini de deneyerek, diz kapağınızdaki ağrıyı artıran başka hareket sorunlarınız olup olmadığını belirler. Muayeneden sonra fizik tedavi uzmanı sizin için bir rehabilitasyon programı hazırlayacaktır.
Rehabilitasyon Programı
3 aşamalı rehabilitasyon programının amacı, mümkün olduğu kadar sizin normal faaliyetlerinize dönmenizi sağlamaktır. Bunun için dizinizin iyileşmesi ve dizinizle onu destekleyen kasların çalıştırılması gerekir. Böylece diz kapağınıza binen yük azalır.
1. AŞAMA: İyileşmenin başlangıcı
Ağrı ve şişkinliğin azaltılması için doktorunuz ve fizik tedavi uzmanınızla işbirliği yapmalısınız. Böylece dizinizin hareket açıklığını, ağrı duymadan geliştirebilirsiniz.
2. AŞAMA: Dizin Fonksiyonunu Kazandırmak
Esneklik ve güçlendirme egzersizlerine başlayacaksınız. Bu, dizi çevreleyen kasların güçlenmesini sağlar.
3. AŞAMA: Günlük hareketleri tekrarlamak
Esneklik ve güçlendirme egzersizlerine başlayacaksınız. Bu hareketler de dizi çevreleyen kasların güçlenmesini sağlar.
1. AŞAMA: İyileşme Başlıyor
Şu anda ağrınız var. Rehabilitasyonda birinci aşamanın hedeflerinden biri, ağrıyı ve şişliği azaltmaktır. Bir diğer amaç da, dizinizin ağrı duymadan yapabileceği hareketleri çoğaltmaktır. Bu hedeflere ulaşmanız için fizik tedavi uzmanınız sizinle birlikte çalışacaktır. Uzman size evde uymanız gereken talimatlar da verebilir.
Ağrı ve Şişliklerin Azaltılması
Dizinizdeki ağrı ve şişliği azaltmak için pek çok tedavi yöntemi vardır. Doktorunuz ya da fizik tedavi uzmanınız aşağıdakilerden bir veya birkaçını yapmanızı isteyebilir.
• Dizinize buz uygulamak şişliklerin inmesine yardımcı olur. Dizinize her gün birkaç kez buz uygulamanız istenebilir.
• Bacağınızı kalbinizden daha yükseğe kaldırmak da, fazla sıvının eklemden dışarı boşalmasını sağlar. Bu da şişliği azaltır.
• Kompresyon yapmak, dizinizi bir elastik sargıyla ya da neopren kılıfla sıkıca sarmak demektir. Bu da diz ekleminizde sıvı birikmesini önler.
• Elektrik uyarısı diz ekleminizdeki sıvı fazlasının boşalmasına yardımcı olur.
• Doktorunuz ödemi giderici ilaçlar verebilir. Bunları hap olarak alabilirsiniz ya da dizinize enjeksiyon yapılabilir.
• lzometrik (kasma) egzersizler diz ekleminizi destekleyen kasları güçlendirir. Aynı zamanda dizinizde sıvı birikmesini önler.
• Masajla dizinizdeki sıvı fazlası boşaltılır.
Dizin Hareket Açıklığını Artırmak
Diziniz, şişlikler, kasların sertleşmesi veya yara dokusu yüzünden zorlukla hareket ediyor olabilir. Ağrı ve şişliklerin azaltılmasından sonra, fizik tedavi uzmanınızla birlikte dizinizin hareket yeteneğini geliştirmeye çalışacaksınız. Bunun için aşağıdaki tedavi yöntemleri kullanılabilir.
• Ultrason, ses dalgalarıyla ısı yaratır. Bu da kan dolaşımını hızlandırır. Dizinizdeki yara dokusunu önlemesi ya da iyileştirmesi de mümkündür.
• Patella mobilizasyonu (diz kapağının hareket ettirilmesi) fizik tedavi uzmanının yapacağı bir tedavidir. Yara dokusu oluşumunu engeller ve hareket açıklığınızı artırır.
• Destek cihaz (dizlik) kullanmak veya bantlamak, diz kapağının yatağından çıkması sorununu düzeltmek için kullanılır.
• Diz kapağının hareket açıklığını artırmak için pasif egzersizler diz ekleminizi zorlamadan büker ve açar. Bacağınızı ya fizik tedavi uzmanı ya da bir cihaz hareket ettirir.
• Diz kapağınızın hareket açıklığını artırmak için yapılan yardımcı egzersizler de dizinizi hareket ettirir. Bunu kendi gücünüzle yapabileceğiniz gibi, fizik tedavi uzmanı ya da bir cihaz yardımıyla da yapabilirsiniz.
• Diz kapağınızın hareket açıklığını artırmak için yapılan aktif hareketler de kendi gücünüzle dizinizi bükme ve açma egzersizleridir.
2. AŞAMA: Dizin Fonksiyonunu Kazandırmak
İkinci aşama, esnekliği artıran egzersizlerle başlar. Bu, diz kapağının üzerindeki baskıyı azaltır. Aynı zamanda kaslarınızı güçlenme sürecine hazırlar. Bu ısınma ve esneme egzersizlerini terapistiniz verebilir. Size verilen talimata göre kaç kez yapılması gerekiyorsa, o kadar uygulayın.
Isınma
Eliptik Egzersiz Aleti
• Ellerinizi sadece dengenizi korumak için kullanın, kollarınıza abanmayın.
• Sertlik düzeyi ve eğimi düşük tutun. Hızınızı ve çalışma sürenizi zamanla artırın.
• 10-20 dakika süreyle çalışın.
Yürüme Bandı
• Önce yavaş başlayın ve eğimi düşük tutun. Hızınızı ve çalışma sürenizi yavaş yavaş artırın.
• 10-20 dakika süreyle yürüyün.
Kas Gevşetici Egzersizler
Diz Bükülmesi (Flexion)
• Bacaklarınızı öne uzatarak oturun ve ayağınızı da öne doğru eğin. Bir topuğunuzun altından havlu geçirin ve havlunun uçlarından iki elinizle tutun. Havluyu kendinize doğru çekerken topuğunuzu da kalçanıza doğru çekin.Topuğunuz, çalışma minderiyle temas etmelidir.
• Dizinizin ön kısmında bir gerilme hissedeceksiniz. Bu durumda 10 saniye bekleyin. Sonra yavaşça ayağınızı yine uzatın.
Baldır Kasları
• Yüzünüzü duvara doğru dönün, 60 cm kadar geride durun.
• Bir ayağınızla duvara doğru bir adım atın.
• Öndeki diziniz bükük, gerideki diziniz ise gergin olsun.
• Her iki ayağınızın tabanını da yerden kaldırmadan öne doğru eğilin. Gerideki bacağınızda bir kasılma olduğunu hissedeceksiniz.
• Geride duran bacağınızı hafifçe bükerek aynı çalışmayı yapın.
Diz Arkası Kirişleri
• Bir bacağınızı ileri uzatarak oturun ve sırtınızı dik tutun. Diğer ayağınızı, öteki bacağınızın iç kısmına dayayın. • Ayak bileğinizi tutmaya çalışın (diziniz, boynunuz ve sırtınız dik durmalı).
Dizin Fonksiyonunu Kazandırmak
İkinci aşama, bacak kaslarına güç ve denge verecek egzersizlerle devam eder. Bu yolla diz kapağınız korunmuş olur ve yatağında gerektiği gibi hareket etmesi sağlanır.
Egzersiz makinelerinin ayarlarını, mutlaka fizik tedavi uzmanının gösterdiği gibi yapmaya dikkat edin. Uzman hangi egzersizi kaç kez yapacağınızı size söyleyecektir.
Kasları Güçlendirmek
Elektrikle Uyarı
• Zayıf dört başlı kasları sıkılaştırmak için elektrik uyarı cihazını kullanın.
• Bu cihaz kaslarınızı sıktıkça, siz de kasınızı sıkarak bu sürece yardımcı olun.
• Fizik tedavi uzmanınız, egzersiz yaparken bu cihazı takmanızı isteyebilir.
Bacağı Düz Kırdırma Hareketi
• Yere oturun ve bir bacağınızı öne uzatırken, diğerini dizden bükün.
• Uzattığınız bacağınızın ayak parmaklarını yukarı kaldırın. Yavaşça bacağınızı yerden 10 cm kadar yükseltin.
• Bacağınızı havada birkaç saniye bekletin ve yavaşça yere indirin.
• Aynı hareketi, ayak parmaklarınızı yere bakacak gibi bükerek tekrarlayın. Böylece kalçanızın iç tarafındaki kasları da güçlendirmiş olursunuz.
Kalçadan Çekme Hareketi
• Ayağınızın birini duvardan 30 santimetre kadar uzağa koyun. Diğer bacağınız bir makaraya bağlı kordonla ya da lastikle bağlanmış olmalı. Bu bacağı geriye atın.
• Bağlı bacağınızı öne doğru çekin; bu sırada diziniz bükülmesin ama çok da sert tutmayın. Yavaşça ve sallanmadan ilk pozisyonunuza dönün.
• Terapistiniz aksini söylememişse, bu egzersiz sırasında ayak parmaklarınızı öne doğru düz uzatın.
Bacakla İtme Hareketi
• Bacağınızı 90° açıyla egzersiz cihazına yerleştirin.
• Bacağınız dümdüz bir konuma yaklaşana kadar itin.
• Yavaşça ve sarsmadan bacağınızı baştaki durumuna getirin.
Diz Arkası Kirişleri için Bükme Hareketi
• Yüzüstü yatarak bir bacağınızı rahatsızlık duymayacağınız noktaya kadar dizden yukarı bükün.
• Bacağınızı yavaşça ve sarsmadan açın.
• Sırtınızı kaldırmamaya dikkat edin.
Duvardan Kayma Hareketi
• Sırtınızı duvara dayayın. Ayaklarınız duvardan yaklaşık 45 cm önde olsun ve iki ayak arasındaki açıklık kalçanızın genişliğini geçmeyecek kadar olsun.
• Yavaşça aşağı kayarak oturma pozisyonuna yakın duruma gelin. Kalçalarınızın dizlerinizden daha aşağı inmemesine dikkat edin. 20 saniye bu durumda kalın ve duvarda kayarak yükselin.
• Bacakların iç tarafındaki kasların güçlenmesi için ayaklar dışa dönük olarak hareketi tekrarlayın.
Güçlendirme egzersizlerine başlamadan önce herhangi bir sakatlanmayı önlemek için mutlaka ısınma ve germe hareketleri yapın. Bir hareket acı veriyorsa, derhal kesin ve durumu fizik tedavi uzmanınızla veya doktorunuzla görüşün.
3. AŞAMA: Günlük Hareketleri Tekrarlama
Bacak kaslarınız esnekliğini ve gücünü kazandıktan sonra artık günlük hareketlere hazırlanmanın zamanı gelmiştir. Bu egzersizler sizi yeniden merdiven inip çıkmaya ya da otobüse yetişmek için koşmaya hazırlayacaktır.
Günlük Hareketleri Yeniden Öğrenmek
Merdiven Çıkma
• Ellerinizi sadece denge için kullanın, üzerine abanmayın.
• Kalçalarınız dizlerinizden yüksekte ve sırtınız dik olsun.
• Başlangıçta günde 5-10 dakika çalışın, zamanla egzersiz süresini ve attığınız adımların genişliğini artırın.
Yürüme
• Eğer yürüme bandında çalışıyorsanız, başlangıçta yürüyüşün ağırlığını ve hızını düşük ayarda tutun.
• Normal adımlarla yürüyün.
• Başlangıçta 20 dakika çalışın. Hızınızı, eğimi ve süreyi zamanla artırın.
Sağ-Sol Hareketi
• Dizlerinizi bükün ve bir ayağınızdan öteki ayağınıza geçin.
• Ayak parmaklarınız öne dönük olsun. Belden veya dizlerden dönmemeye dikkat edin.
• Başlangıçta bu egzersizi 2-3 dakika yapın. Süreyi zamanla uzatabilirsiniz.
Sıçrama
• Sıçramanın şok etkisini azaltmak için mutlaka dizleriniz bükülü olmalı.
• Başlangıçta 2-3 dakika çalışın. Zamanla süreyi uzatabilirsiniz.
Bir zedelenmeyi önlemek için, egzersizlere başlamadan önce mutlaka ısınma ve esneme hareketleri yapın. Acı veren hareketi hemen kesin ve durumu doktorunuzla veya fizik tedavi uzmanınızla görüşün.
Günlük Hareketleri Tekrarlama
Günlük hareketleri tekrarlamada bir sonraki adım, rahat ve hızlı hareket edebilme yeteneğinizi yeniden güçlendirmektir. Bu egzersizler, her gün yaptığımız karmaşık bazı hareketlerin benzeridir. Sizin için seçilen hareketler, yapacağınız etkinliklere bağlı olacaktır. Egzersizlere başlamadan önce mutlaka germe çalışması yapın. Egzersiz sırasında ağrı oluyorsa, hemen hareketi kesin.
Çeviklik Kazandıracak Hareketler
Sekiz Şekli Çizmek
• Yavaş bir koşu ya da hızlı bir yürüme temposuyla, geniş bir sekiz şekli çizin.
• 2-3 dakika bunu sürdürün. Sonra ters yönde tekrarlayın.
• Yavaş yavaş sekizin boyutunu küçültün, hızınızı ve egzersiz sürenizi artırın.
Kısa Koşular
• İleri fırlayarak 3-5 metre koşun. Durun. Kaslarınızın koşmanın yarattığı etkiyi taşıyabildiğinden emin olun.
• Bunu 2-3 dakika sürdürün.
• Yavaş yavaş koştuğunuz mesafeyi, hızınızı ve toplam egzersiz süresini artırın.
Çapraz Adımlar
• Başlarken dizlerinizi kırın ve ayaklarınızın arasındaki açıklığın omuz genişliğiniz kadar olmasına dikkat edin.
• Sağ ayağınızı sol ayağınızın önüne çaprazlama atın.
• Sol ayağınızla sola adım atın.
• Sağ ayağınızla sol ayağınızın gerisine adım atın.
• Sol ayağınızla sola adım atın.
• Bu çaprazlamaları sırayla yaptıktan sonra, sırayı tersinden tekrarlayın.
• Bu egzersizi 10 kez tekrarlayın.
Yan Çapraz Adımlar
• Dizlerinizi kırın ve ayaklarınızı bitiştirin.
• Sol ayağınızla sola adım atın.
• Sağ ayağınızı sol ayağınızın yanına getirin.
• Adımlarınız küçük ve rahat olmalı.
• Hareketlerin sırasını ters yönde tekrarlayın.
• Bu çalışmayı 2-3 dakika süreyle yapın.
Rehabilitasyondan Gerçek Yaşama Geçiş
Günlük etkinliklerinize geri döndüğünüz zaman rehabilitasyon programınız bitmiş demek değildir. Fizik tedavi uzmanınız, haftada 1-2 kez egzersize devam etmenizi isteyebilir. Bu sayede diz bölgesindeki kaslar güçlenir ve bu da dizinizi yeni bir zedelenmeden korumaya yardımcı olur.
Diz Kapağı Ameliyatı
Eğer ağrınız faal yaşamınızı ciddi ölçüde kısıtlıyorsa, o zaman ameliyata başvurulabilir. Ya da rehabilitasyon programı size yeterince yardımcı olamıyorsa, yine bu yola gidilebilir. Bazı işlemlerin artroskopi yöntemiyle yapılması mümkündür. Bu yöntemle çok küçük kesiler yapılarak dize uygulanan özel aletlerle eklemin içini görmek ve burada ameliyat gerçekleştirmek mümkündür. Diğer işlemler için açık ameliyat yöntemi gerekir. Ameliyata nasıl hazırlanacağınızı doktorunuz size anlatacak ve ameliyatın riskleri ile komplikasyonları hakkında sizinle konuşacaktır.
Diz Kapağının Diziliminin Sağlanması
Yatağındaki hareketinin iyileştirilmesi amacıyla diz kapağının yerinin düzeltilmesi mümkündür. Bunun için yumuşak dokular kesilebilir ya da alınabilir.
• Dokuyu gevşetmek (lateral gevşetme) artroskopi yoluyla olduğu gibi, açık ameliyat yöntemiyle de yapılabilir. Retinakulum adı verilen demetleri keserek diz kapağının üzerindeki gerilim azaltılır ve diz kapağının böylece normal yerine oturması sağlanır. Bir plika bandın gevşetilmesi de ağrıyı azaltan bir yöntemdir.
• Dört başlı kasın yerinin değiştirilmesiyle bacağın üst kısmındaki gerginlik dengelenmiş olur. Buna Quad Transferi denir. Kasın bir bölümü yerinden alınır ve ardından diz kapağının üzerinde yeni bir yere taşınır.
• Diz kapağı kirişinin bağlantı yerini düzeltmek (paterlanın tekrar dizilimi) diz kapağının yatağında gerektiği gibi hareket etmesine yardımcı olur. Kirişin bir bölümü ve altındaki kemik yeni bir noktaya taşınır. Daha sonra vidalarla buraya tutturulur. Bu işlem açık ameliyatla gerçekleştirilir.
Kıkırdak Çıkartılması
Hasarlı kıkırdak, diz kapağının arka yüzünden ya da uyluk kemiğinin oyuğundan çıkartılır. Bu, genellikle artroskopi yöntemiyle yapılır.
• Hasarlı kısımların çıkartılması demek olan “Debriding” işlemiyle bozulmuş kıkırdak alınır. Böylece diz kapağı ve uyluk kemiği arasında pürüzsüz bir yüzey elde edilir.
• Kıkırdak kemiğe kadar aşınmışsa, oyma işlemi (burring) yapılır. Kemiğin içine kadar delmeklekan akışı sağlanır. Bu sayede yeni lifli örtü dokusu gelişebilir.
Ameliyattan Sonra İyileşme
İyileşme dönemi başladığında, önceleri kendinizi zorlamamakla bu sürece yardımcı olabilirsiniz. Dizinizde şişmeyi azaltmak amacıyla muhtemelen bandaj, sargı ya da buz torbası kullanacaksınız. Dizinizi koruması için bir diz desteği de verebilirler. Bu, hareket yeteneğinizin düzelmesine yardımcı olur ve iyileşme sürecini de hızlandırır. Dizinizi kalbinizden daha yüksek bir seviyede tutarak sıvının aşağı akmasını ve böylece şişliğin inmesini sağlayın. Ameliyatın ardından genellikle bir rehabilitasyon programı uygulanacaktır.
İyileşme döneminde koltuk değnekleri kullanacaksınız. Doktorunuz veya fizik tedavi uzmanınız hafif egzersizler yapmanızı da isteyebilir.
Hareketli Bir Yaşam için Dizleriniz Güçlü Olmalı
Diz ağrısını yenmek için egzersiz programınızı aksatmamalısınız. Rehabilitasyon dönemi bittikten sonra da bu programı sürdürürseniz, dizinizin gücünü ve esnekliğini koruyabilirsiniz. Böylece daha uzun yıllar aktif bir yaşam sürme olasılığınız artacaktır.