Guatr Nedir?

Guatr, boyunda oluşan şişlikle kendini belli eden tiroi büyümesidir. Tiroid bezinde eğer nodül yoksa bu diffuz guatr olarak adlandırılır; bir veya daha fazla nodül varsa bu duruma da nodüler guatr denir.

Nodülsüz guatr; tiroit bezinin, bedenimiz için yeterince tiroit hormonu üretmemesi nodülsüz guatra yol açar. Tiroit hormonlarının üretim miktarı azalınca, beyin tiroit bezini daha fazla hormon yapmak üzere uyarılır. Uyarılan tiroit hücreleri de gereken hormon yapımını sağlamak için çoğalır ve büyür.
Nodüler guatr; tiroit hormonlarının daha fazla salgılanması için beynin gönderdiği mesajlar, bazen tiroit bezindeki kimi hücreler tarafından daha fazla algılanır ve bu hücreler diğer hücrelere oranla daha fazla çoğalır. Bu durum tiroit içinde nodül adı verilen yumruların oluşmasına neden olur.

Guatr Çeşitleri ve Kullanılan Terimler Nelerdir?

Ötiroid (zehirsiz) guatr: Tiroit bezinde büyüme olur ama hormon salgılanmasında değişiklik oluşmaz.
Graves Hastalığı (zehirli guatr): Bağışıklık sistemi tiroit hücrelerini vücuda ait olmayan yabancılar olarak algılar. Sistem tiroit bezine saldırır ve tiroit bezinde hormon salgısı artar. Bu durum, hipertiroidi, yani “zehirli guatr” olarak isimlendirilir.
Toksik multinodüler guatr: Tiroit bezi içinde bulunan tek nodül ya da nodüller kontrol dışı şekilde tiroit hormonlarını salgılayabilir ve hipertiroidiye yol açarlar. Sıklıkla ileri yaş grubunda görülür.
Yalancı guatr: Tiroit bezlerinin doğuştan boyunda olması gereken bölgeden daha yukarıda bulunmasına yalancı guatr denir. Özellikle boyun yapısı ince olan kişilerde daha belirgindir. Muayene ve ultrason değerlendirmesinde durumun guatr olmadığı normal tiroit bezi olduğu teşhis edilir.
İç guatr/ dış guatr: Tiroit bezi büyümesi dışardan görünüyorsa dış guatr olarak adlandırılır. Bu durum genellikle boyun yapısı ince ve uzun olan zayıf kişilerde daha yaygın gözlemlenir. Kilolu ve kısa boyunlu olanlardaysa büyüyen bez, dışarıdan görünmez ve buna da iç guatr denir.
Dişi guatr/ erkek guatr: Cerrahi operasyondan sonra bir kez daha gelişen guatr “dişi guatr” olarak adlandırılır. Rutin tedavide bezin bir kısmı operasyonla çıkarıldıktan sonra ilaç tedavisine devam edilir. İlaçların aksatılması/ alınmaması halinde beden gerekli olan hormonu dışarıdan alamaz ve TSH hormonu aşırı salgılanmaya başlayabilir. Hormonların aşırı salgılanması, tiroit bezini uyarır ve guatrın yeniden gelişmesine yol açar. Operasyonla tam iyileşme sağlanır ve guatr gelişmezse bu durum halk arasında “erkek guatr” olarak bilinir.

Guatr Nedenleri Nelerdir?

İyot eksikliği: Guatra sebep olan en temel faktördür. Tiroit hormonunun salgılanması iyota bağlıdır. Besinler ve suyla yeterince iyot alınmazsa hormon üretebilmek için tiroit bezi fazla çalışır ve büyür. İyot eksikliği kaynaklı guatr genellikle bölgeye özgüdür ve Türkiye’de de iyot tüketiminin az olduğu bölgelerde bu olgulara sıklıkla rastlanır.
Selenyum eksikliği: Tiroit hormonunun çalışmasına etki eden önemli mineraller arasında bulunur. İyot ve selenyum yetersizliğinde tiroit hastalıkları daha şiddetli seyreder.
Genetik yatkınlık: Aile içinde ve akrabalarda tiroit kanseri, nodül ya da tiroit ile ilgili sağlık problemlerinin varlığında bu tür hastalıkların ortaya çıkma riski yükselir.
Hipertiroidi (Tiroit bezinin normalden fazla çalışması): Hipertiroidide, tiroit bezi kandaki tiroit hormonu seviyesinden bağımsız olarak vücutta gerek duyulandan fazla tiroit hormonu üretir.
Hipotiroidi (Tiroit bezinin normalden az çalışması): Hipotiroidide ise tiroit bezi kandaki tiroit hormonu yetersiz kaldığı halde az çalışır ve gerekli seviyede tiroit hormonu üretemez.
Nodüller: Tiroit bezinin içinde ya da üzerindeki şişkinliklere nodül adı verilir. Tiroit bezinin nodüle bağlı olarak büyümesinden kaynaklı guatra nodüler guatr denir.
Tiroit kanseri: Tiroit kanserinin özellikle bez içinde bulunan bir ya da birden fazla nodülde görülebilir. Bazen rastlantısal olarak bazen de boyunda şişlik olarak fark edilir.
Gebelik ve doğum sayısı: Gebelikte herhangi bir hastalık olmasa da tiroit bezinin kütlesinin yarısı kadar daha büyümesi normal kabul edilir.
Sigara: Sigara kullanımı tiroit hormonu üretimini engelleyen bir maddenin seviyesini yükseltebilir. Ayrıca tiroit bezi iltihaplanması ve A vitamini eksikliği de guatra neden olabilir.

Guatr Belirtileri Nelerdir?

Boyun bölgesinde fark edilen şişlik ya da şişlikler
Boğazda baskı hissi
Yutma güçlüğü
Öksürme
Ses kısıklığı
Nefes darlığı
Baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı, titreme, sinirlilik, bulantı, kusma, ishal (Tiroit hormonu normalden fazla salgılandığında)
Kilo alma, kabızlık, halsizlik, ciltte kuruma, saç dökülmesi (Tiroit hormonu normalden az salgılandığında)

Guatr Kimlerde Görülür?

Ailede ya da akrabalar arasında tiroit kanseri, nodül ya da tiroit ile ilgili sağlık problemlerinin olması
Yetersiz iyot alımı
Vücutta iyot eksikliğine yol açan diğer durumlar
Kadınlar erkeklerden daha fazla guatr riski taşır
40 yaş sonrası görülme sıklığı artar
Gebelik
Menopoz
Boyun ya da göğüs bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi

Guatr Tanısı Nasıl Konur?

Genel sağlığınızla ilgili bir farklılık hissediyorsanız, daha da önemlisi boynunuzda ele gelen şişlikler oluştuysa, en kısa zamanda bir uzmana danışmanızı öneririz. Guatr tanısı, hekim muayenesi, tiroit hormon seviye testleri ve ultrason incelemesi sonunda netleşir. Gerekirse hekiminiz ince iğne biyopsisi ve sintigrafi sonuçlarını da görmek isteyebilir.

Guatr Tedavisi Nasıl Yapılır? Tedavi Çeşitleri Nelerdir?

Guatr tedavisinde genellikle şu yöntemler kullanılır:

İlaç tedavisi
Radyoaktif iyot tedavisi
Cerrahi tedavi

Hastanın bedeninde az hormon salgılanıyorsa hormon tedavisi, hormonlar aşırı salgılanıyorsa hormon yapımını baskılayacak ilaçlar verilerek hormon seviyeleri normale çekilir. Ayrıca gerekli görülürse cerrahi operasyon ya da radyoaktif iyot tedavisi planlanabilir. Hormon seviyelerinin normal seyrettiği ve nodül varlığı olan hastalarda sıkılıkla cerrahi tedaviye başvurulur. Tiroit bezinin tamamı ya da bir kısmı cerrahiyle çıkarılır. Operasyon sırasında komşu dokuların ve ses tellerinin zarar görmemesi hedeflenir.

Guatr Kanser Yapar mı?

Tiroit nodüllerinin ilaçla tedavisi ve kontrolü kolayca yapılabilir. Tüm hasta grubunun yüzde 5’inde kanser riski olabilir. Bu nedenle düzenli doktor kontrollerinin zamanında yapılması önem taşır.